Kuş gribi olarak da bilinen H5N1 hayvanlar arasında yayılmaya devam ediyor ve ilk kez inekler arasında gözlendi. ABD’de 8 eyalette 33 süt sığırı sürüsünde tespit edildi. Virüs, yabani kuş → inek; inek → inek; inek → kümes hayvanları şeklinde bulaştı. Sadece bir kez inek → insan bulaşı oldu. Neyse ki şu anda insandan insana bulaştığına dair bir kanıt yok. İnsanlar için risk düşük ama yine de endişe verici; biliyorsunuz bir virüs, ne kadar çok yayılırsa o kadar mutasyona uğrama ve tür atlayarak insanlara bulaşma şansı da o kadar artar. H5N1'in yüksek ölüm oranı göz önüne alındığında bunun olmasını kimse istemez.

Bu nedenle iletişim ve veri şeffaflığı sağlanmalı; Kovid-19 sırasında yaşanan kafa karışıklığı, güvensizlik ve yanlış bilgiyi körükleyen iletişim hatalarının tekrarlanmaması gerekiyor.

Şimdiye kadar H5N1’in memelilerin üst solunum yollarını enfekte edecek şekilde değişmemişti. Bu nedenle bulaş ancak kuşlardan oluyordu. Belli ki bu durum değişti. Hala H5N1'in doğrudan insanlar arasında yayıldığı gösterilmemiştir.  Ancak virüs sürekli değiştiği için, kuşlardan insanlara geçme yeteneği 1997'deki salgından bu yana gelişiyor. Özellikle Amerika'da mevcut yayılma boyutu endişe verici. Virüs yeni kuş ve hayvan popülasyonlarıyla karşılaştıkça beklenmedik yeni varyantlar ortaya çıkabilir. Memeliden memeliye yayılma özellikle endişe vericidir.

“Gerçek” salgın ne kadar büyük? Şu anda bilmiyoruz. Hayvanlara ve insanlara test yapılması isteğe bağlı ve asemptomatik olanlara test yapılmıyor, bu da körlemesine bir takip yapıldığını gösteriyor. Aslında bilinenden daha fazla insan vakası olabilir. Çoğu işçinin ateş, öksürük ve uyuşukluk gibi semptomları olduğu ancak test yaptırmak istemedikleri bildiriliyor. Test yapılanlarda da kaçının pozitif olduğu ve kaç kişinin virüse maruz kaldığı belli değil.

Bu hafta ABD hükümeti, eyaletler arası taşınma öncesi tüm emziren ineklerin test edilmesini zorunlu kıldı ve domuzların testleri negatif çıktı. Bunlar virüsün kontrol altına alınacağına dair iyi haberler.  Domuzlar, tüm influenza virüsleri için tehlikeli konakçılardır çünkü kuş ve insan reseptörlerine sahipler ve İnfluenza virüsleri için “besi yeri” olarak bilinirler.

Salgın sandığımızdan çok daha büyük ve daha erken başlamış olabilir. Çünkü, FDA süt tedarikinde H5N1 parçaları buldu. Beklenmeyen bir durum bu çünkü enfekte olduğu bilinen ineklerden elde edilen süt pazara girmiyordu. Bu da inek salgınının önceden bilinenden daha büyük olduğunu düşündürüyor.

Enfekte hayvanların itlaf edilmesi ve hatta bazı evcil kuş sürülerinin aşılanması, salgını bastırabilir. Grip ya da covid olsun, virüslerin evrimini tahmin etmek zordur. Ancak kuş gribiyle ilgili işaretler, riskler düşük görünse bile en kötüsüne yönelik planlama yapılmasını gerektirecek kadar endişe verici.

Kuş gribi, esas olarak kuşları etkileyen, ancak bazen insanları ve diğer memelileri de etkileyebilen bulaşıcı bir viral enfeksiyondur. Kuş gribinin pek çok türü vardır ve bunların hepsi A tipi influenza virüsünün (H5N1, H7N3, H9N2) neden olduğu türlerdir.

Kuş gribi A(H5N1) ile insan enfeksiyonları nadirdir ve çoğunlukla enfekte kuş, kümes hayvanı veya çiftlik hayvanları ile temas ile ortaya çıkar.

Bazı hastalarda hiçbir semptom gelişmeyebilir. Ancak belirtiler ortaya çıkarsa hastalık hafiften çok şiddetliye, hatta ölüme kadar değişen bir tabloya neden olabilir. Maruziyetten sonra semptomlar 1-5 günde ortaya çıkar.

• Öksürük
• Nefes darlığı
• Ateş, 38 °C'den yüksek
• Kas ağrısı
• Baş ağrısı
• İshal
• Burun akıntısı
• Boğaz ağrısı
• Konjonktivit
• Diş eti kanaması

Nadiren nefes darlığı, zatürreye ve akut solunum sıkıntısı sendromuna neden olabilir. Ciddi vakalarda enfeksiyon, böbrek, karaciğer fonksiyon bozukluğu ve kalp yetmezliği gibi çoklu organ yetmezliğine ve ölüme yol açabilir. 1997'den bu yana dünya çapında bildirilen 800'den fazla insan vakasının yaklaşık yarısı ölümcül olmuştur.

Kuş gribi A(H5N1) tedavisinde antiviral ilaçlar kullanılabilir. Antiviral ilaçların mümkün olduğu kadar erken, ideal olarak hastalandıktan sonraki 48 saat içinde alınması önemlidir. İlaç kullanımı semptomları azaltır, hastalığın süresini kısaltır ve ciddi komplikasyon riskini azaltabilir.

Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu