Kızamık salgını dikkat çekici bir hal aldı. Dün itibariyle, Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) 2025 için doğrulanmış 800 kızamık vakası bildirildi ve hastalardan ikisi de kaybedildi. Bu ABD’nde on yıldır kızamığa bağlı ilk ölümdü. Çünkü 2016 yılında, ABD'nde kızamığın ortadan kaldırıldığı ilan edilmişti ve o zamandan beri ülkede sadece tek tük ithal kızamık vakaları tespit ediliyordu. Bu sene 10 farklı salgın raporlandı. Bu arada Kanada, geçen hafta bildirdiği 149 vakayla birlikte 880 vakaya ulaştı. Meksika'da ise en az 360 vaka var. Vakaların çoğu aşılanmamış veya aşı durumu bilinmeyen çocuklar ve hastane yatış oranı da %17.

Dünya Sağlık Örgütü (WHO) 2025'teki vaka ve ölüm sayısının önceki yıllardaki sayıları aşması nedeniyle potansiyel olarak önemli bir halk sağlığı sorunu olduğunu açıkladı ve kızamığın yayılmasını ve yeniden ortaya çıkmasını önlemek için çalışmalara başladı.

Kızamık, ciddi komplikasyonlara ve ölüme yol açabilen oldukça bulaşıcı, solunan hava ve damlacıkla bulaşan viral bir hastalıktır. Her yaştan insanı etkileyen ve küresel olarak küçük çocuklar arasında önde gelen ölüm nedenlerinden biri olmaya devam eden bir hastalıktır.

Genellikle virüs ile karşılaştıktan 10-14 gün sonra ortaya çıkan ilk semptomlar; yüksek ateş, burun akıntısı, konjunktivit, öksürük ve ağız içinde küçük beyaz lekelerdir. Döküntü baştan gövdeye, alt ekstremitelere yayılır. Kişi döküntünün ortaya çıkmasından dört gün öncesi ve dört gün sonrası bulaştırıcıdır. Kızamık için özel bir antiviral tedavi yoktur. Çoğu zaman hafif veya orta şiddette bir hastalıktır ve 2-3 hafta içinde iyileşir.

Ancak bazı hastalarda zatürre, ishal, kulak enfeksiyonu, beyin iltihabı (ensefalit), körlük ve ölüm gibi komplikasyonlara yol açabilir. Ensefalit her 1000 vakadan birinde görülebilir ve her 1000 vakadan iki veya üçü kaybedilir. Bu komplikasyonlar 5 yaş altı çocuklarda ve 20 yaş üstü yetişkinlerde daha yaygındır. Oysa Kızamık ve komplikasyonlar aşılama ile önlenebilir.

Kızamığın ortadan kaldırıldığı ilan edildikten sonra yaşanan bu salgının kaynağı bilinmiyor. Elbette kızamık başka ülkelerde endemik olduğu için ithal vakalar olması ve tamamen kızamıktan ari bir bölge oluşturmak zor.  Virüs ithal vakalarla dolaşıma girmiş ve sınırlı sayıda salgına yol açmış olabilir. Ek olarak, COVID-19 salgını, bazı topluluklarda artan aşı tereddüdü nedeniyle korunma azaldığı da bir gerçek. Çünkü şu anda aşı etkinliğinin azaldığına veya virüste şiddeti artıracak değişikliklere dair bir kanıt yok.

Aşıya karşı güvensizliğin ardından 2024 yılında Avrupa Bölgesi'nde 127.350 kızamık vakası rapor edilmişti ve bu, 1997'den bu yana raporlanan en yüksek sayıydı. WHO, aktif kızamık salgını olan ülkeleri vakaların tespitini artırmaya, temaslı takibi yapmaya ve acil aşılama kampanyaları düzenlemeye çağırdı. Aşı konusunda kararsız ebeveynlere ulaşmak ve aşılara eşit erişimi sağlamak gerekiyor. WHO, kızamık salgını olmayan ülkelerin de hazırlıklı olması gerektiğini ve aşılamadaki eksiklikleri gidermeleri gerektiğini söylüyor.

Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu