Bu hafta COVID yeniden dolaşıma girdi. Ona Rhinovirüs ve İnfluenza B eşlik ediyor. Tabi COVID dolaşıma girince aklımıza birkaç soru geliyor.
- Acaba hangi SARS-CoV2 varyantı dolaşımda?
- COVID kuluçka süresi kaç gün?
- Hastalık nasıl seyrediyor?
Mayıs 2025'e ilerlerken, COVID-19 etkeni SARS-CoV-2 virüs varyantları ortaya çıkmaya devam ediyor. COVID-19 artık bir zamanlar olduğu gibi küresel bir acil durum olmasa da virüs aktifliğini sürdürüyor. Şu anda en baskın varyant; XEC.
XEC varyantı, rekombinant bir varyanttır, yani iki Omicron alt soyunun genetik kombinasyonundan oluşur: KS.1.1 ve KP.3.3. İlk olarak 2024 ortalarında Almanya'da tespit edilen XEC, o zamandan beri tüm dünyada baskın varyant haline gelmiştir. Diğer Omicron varyantları gibi, XEC de oldukça bulaşıcıdır. Havada aerosol olarak bulunabilir ve damlacıklarla bulaşabilir. XEC daha önce var olan bağışıklıktan kaçabilse de aşılanmış kişilerde genellikle hafif hastalığa neden olur. Ancak, aşılanmamış kişiler ve altta yatan rahatsızlıkları olanlar için daha yüksek bir risk oluşturur. Belirtileri de Omicron varyantlarına benzer; boğaz ağrısı, yorgunluk, öksürük, tıkanıklık ve ara sıra ateş görülür.
Dolaşımdaki bir diğer JN.1 Varyantı 2024 sonu ve 2025 başında baskın bir varyanttı. Birçok bölgede XEC tarafından geride bırakılmış olsa da dolaşımda kalmaya devam ediyor. Semptomlar XEC'ye benzer.
Ve takip edilen en son varyant: KP.2 (FLiRT). Bu varyant taşıdığı belirli mutasyonlar nedeniyle gayri resmi olarak "FLiRT" olarak adlandırılır, özellikle Asya ve Avrupa'nın bazı bölgelerinde ortaya çıkmaktadır. KP.2, XEC ve diğer Omicron alt tipleri ile birçok mutasyonu paylaşır. Sınırlı veriler benzer semptomların ve bulaşma modellerinin olduğunu göstermektedir.
XEC, JN.1 ve KP.2 dışında farklı ülkelerde farklı varyantlar da rapor edilmektedir. Hindistan'da BA.2.86, Brezilya’da BN.1, vb. Ama tüm COVID vakalarında kuluçka süresi ortalama 5 gün, belirtiler, virüs ile temastan 2-14 gün sonra ortaya çıkabiliyor. COVID'in kuluçka döneminde bulaşıcılığın olduğunu unutmamak gerekiyor.
COVID-19 daha yönetilebilir hale gelse de hastalanmamak için dikkat etmek önemlidir. 2025'te daha az konuşuyor olsak da uzun COVID bir risk olmaya devam ediyor. Yorgunluk, konsantrasyon bozukluğu ve solunum sorunları haftalarca veya aylarca devam edebilir. Erken tedavi ve aşının COVID sonrası komplikasyon olasılığını ve şiddetini azalttığı gösterilmiştir.
- Kalabalık kapalı alanlarda maske takın
- Evde ve işte bulunduğunuz ortamı havalandırın
- El hijyenine dikkat edin.
Uzm. Dr. Tutku Taşkınoğlu